AyçiçeÄŸi, içerdiÄŸi yüksek yaÄŸ oranı ile yaÄŸlı tohumlar içinde önemli bir yere sahiptir. Dünyada üretilen ayçiçeÄŸi tohumunun yaklaşık %90’ı yaÄŸ için iÅŸlenmekte, geri kalan kısmı ise çerezlik olarak tüketilmektedir.

Dünyada en önemli yaÄŸ bitkilerinden biri olan ayçiçeÄŸi ülkemizde de en fazla ekim alanına ve üretime sahip yaÄŸ bitkisidir. Türkiye’de bitkisel ham yaÄŸ üretiminin %50’si ayçiçeÄŸinden karşılanmaktadır.

Ayçiçek yağı, ham yaÄŸ olarak doÄŸrudan tüketime uygun deÄŸildir. Bu nedenle rafine edilir. Rafinasyon iÅŸlemi için tesislere getirilen ham yaÄŸ;  degumming, nötralizasyon, aÄŸartma, vinterizasyon ve deodorizasyon iÅŸlemlerine tabi tutulur. Rafinasyon süreci, yaklaşık 36 saatte tamamlanmaktadır.

Rafinasyonun amacı; ham yaÄŸda bulunan ve saÄŸlık açısından riskli tüm bileÅŸenlerin yanı sıra lezzeti, görünüÅŸü ve kokuyu olumsuz etkileyen tüm maddelerin yaÄŸdan uzaklaÅŸtırılması ve  yaÄŸdaki besin deÄŸerlerini en yüksek oranda korumaktır.

Ayçiçek yağının çok geniÅŸ kullanım alanı vardır. DoÄŸrudan salatalarda ve mezelerde kullanılabildiÄŸi gibi sıcak yemekler, hamur iÅŸleri, çeÅŸitli sosların hazırlanması ve kızartmalar için idealdir.

Dünya genelinde bitkisel ham yaÄŸ üretimi her yıl artmaktadır. Dünya bitkisel yaÄŸ üretiminin yaklaşık % 36’sını palm yağı, %11’ini ise ayçiçeÄŸi yağı oluÅŸturmaktadır. 2015 yılından bu yana ayçiçek yağının üretimi artmaktadır. 

Dünya bitkisel ham yaÄŸ üretiminin % 11’ini oluÅŸturan ayçiçek yağının %86'dan fazlası Ukrayna, Rusya, AB ülkeleri, Arjantin ve Türkiye tarafından üretilmektedir.

Ayçiçek yağı, günebakan bitkisinin tohumlarından üretilir. Bu yaÄŸlı tohumlar; presleme, özütleme, rafinasyon gibi iÅŸlemler sonrasında ayçiçek yağı elde edilir.

AyçiçeÄŸi yağında çoklu doymamış yaÄŸ asidi oranı yüksektir. Ayrıca tekli doymamış yaÄŸ asidi ile doymuÅŸ yaÄŸ içerir. Omega6 ve Omega9 yaÄŸ asitlerinin yanı sıra A, D, E ve K vitaminlerine sahiptir. Özellikle yüksek E vitamini içeriÄŸi, diÄŸer bitkisel yaÄŸlara göre daha fazladır.

Tohumunda içerdiÄŸi yüksek orandaki (% 22-50) yaÄŸ miktarı ile bitkisel ham yaÄŸ üretimi için önemli bir yaÄŸ bitkisi olan ayçiçek tarımı dünyanın birçok ülkesinde yapılmaktadır. AyçiçeÄŸi tarımı, dünyada en fazla Ukrayna, Rusya, AB ülkeleri Arjantin'de yapılmakta olup, bu ülkeler dünya ayçiçek tohumu üretiminin de çok önemli bir kısmını saÄŸlamaktadır.

Dünyada en önemli yaÄŸ bitkilerinden biri olan ayçiçeÄŸi, ülkemizde de en fazla ekim alanına ve üretime sahip yaÄŸ bitkisidir. Türkiye, ayçiçeÄŸi tarımında ABD'den sonra 7. sırada yer almaktadır.

Geleneksel bir yaÄŸ bitkimiz olan ayçiçeÄŸi, Türkiye'de yaÄŸlı tohum denilince akla ilk gelen yaÄŸlı tohumdur. Hemen her bölgemizde yetiÅŸebilen ve tanelerinde yüksek oranda ve kaliteli yaÄŸ içeren ayçiçeÄŸi, ülkemizde yaÄŸ bitkileri ekim alanında pamuktan sonra 2. sırayı almaktadır.

Dünyada ayçiçeÄŸi yağını en çok kullanan ülkelerden biri de Türkiye’dir. Ülkemizde ekimi yapılan yaÄŸlı tohumlu bitkiler içerisinde ekim alanı ve üretim bakımından birinci sırayı ayçiçeÄŸi almaktadır.  Türkiye’nin yaÄŸ ihtiyacının yaklaşık %50’si de ayçiçeÄŸinden karşılanmaktadır.

Türkiye’de son yıllarda ortalama 1,6 milyon ton yaÄŸ tüketilirken, bunun önemli bir kısmını sıvı yaÄŸlar oluÅŸturmaktadır. Sıvı yaÄŸ tüketimini de büyük oranda ayçiçek yağı oluÅŸturmaktadır. 2020 yılında ülkemizdeki ayçiçek yağı üretimin yaklaşık 1.2 milyon ton olacağı öngörülmektedir.

Türkiye’nin yıllara göre ortalama ayçiçek yağı üretimi (Ton/Yıl)
Türkiye’de ayçiçeÄŸi yağı tüketimi yıllık yaklaşık olarak 900 bin tondur. Ancak ülke mahsulünden elde edilen ayçiçeÄŸi yağı ise yıllık yaklaşık olarak 400-450 bin ton olmaktadır. Ortaya çıkan bu açık ithalat ile karşılanmaya çalışılmaktadır. Bu nedenle ayçiçeÄŸi, ülkemizin önemli ithal kalemlerinden biri olup, Türkiye, ayçiçek ham yağında Avrupa BirliÄŸi’nden sonra en büyük ithalatçı ülke konumundadır.

Ülkeler Ä°tibariyle Yıllara Göre Ayçiçek Yağı Tüketimi (Bin Ton)
Türkiye’nin bitkisel уaÄŸ ihtiуacı, nüfus artışına ve kiÅŸi başına tüketilen уaÄŸ oranının yükselmesÑ–ne paralel olarak artış göstermektedir. Bu artış, diÄŸer ülkelere göre Türkiye’de daha yükÑ•ek oranlarda seyretmektedir. Yıllık 1.9 milyon ton seviyesindeki ayçiçek miktarına karşın, toplamda sıvıyaÄŸ üretiminde ihtiyaç duyulan ayçiçeÄŸinin üretiminin 3 milyon tonun üstünde olması, ayçiçeÄŸinin tohum veya ham yaÄŸ olarak ihtiyacın büyük bölümünün ithal edilmesi sonucunu doÄŸurmaktadır.